در خانواده سازهای زهی آرشه ای که شامل ویلن ویولا ویلنسل و کنترباس می باشد ، ساز ویولنسل یا چلّو Cello از دو ساز ویولن و ویولا (ویولن آلتو) بزرگتر است .
در هنگام اجرا ، این ساز در بین دو پای نوازنده قرار میگیرد و از طرفی دیگر، توسط میلهای که در انتهای آن تعبیه شده ، روی زمین قرار می گیرد .
وسعت صدایی این ساز در خانواده سازهای زهی آرشهای در محدوده میانی این خانواده قرار دارد .
ساز ویلنسل قابلیت اجرا در تکنوازی ، گروهنوازی از جمله ارکسترهای مجلسی و ارکسترهای سمفونیک را دارا می باشد .
این ساز در ارکسترها به صورت عضو ثابت ارکستر می باشد که در بخش باسِ زهیها قرار میگیرد . همچنین ، در اغلب آنسامبلهای دیگر نیز حضور فعالی دارد .
کنسرتوها و سوناتهای فراوان برای ویولنسل نوشته شدهاست .
صدای این ساز از نظر زیبایی و پرحرارت بودن شایستگی بسیاری دارد مخصوصا در سولوها بسیار میتواند نقش خود را به خوبی ایفا کند .
از این ساز در سبک های مختلف موسیقی مانند پاپ ، جز ، راک ، کلاسیک و حتی موسیقی فولک استفاده شایانی میشود و اغلب قسمت باس گروه سازهای زهی را تشکیل می دهد .
کوک ویلنسل :
کوک سیمها برای این ساز به طور معمول (لا ،ر ،سل ،دو) است که سیمهایش به نسبت ویولا یک کتاو بم تر کوک می شود و به دلیل محدوده وسیع صدادهی این ساز نت آن را با کلید (فا) خط چهارم در محدوده بم و کلید (دو) خط چهارم در اصوات میانی و کلید (سل) در محدوده صوتی زیر، برای این ساز می نویسند .
سایزهای مختلف ساز ویلنسل ( چللو )
10/1 طول )۲۹.۵ اینچ) برای کودکان ۴-۵ ساله
8/1 طول (33.5 اینچ) برای کودکان 5 و 6 ساله
4/1 طول (38.5 اینچ) کودکان 6 تا 7 ساله
2/1 طول (42 اینچ) برای کودکان 8 تا 10 سال
4/3 طول (45 اینچ) برای سنین 11 تا 14 سال
4/4 طول (48 اینچ) برای نوجوانان بزرگتر از 14 سال و سنین بالاتر
از جمله معروفترین قطعات نوشته شده برای این ساز می توان به سوییتهای سولوی باخ برای ویولنسل در دوره باروک اشاره کرد .
همچنین دو کنسرتو در دوماژور و رماژور اثر هایدن از آثار برجسته دوره ی کلاسیک و قطعات مشهور برای این ساز است .
اجزا ساز ویلنسل :
قسمتهای مختلف تشکیل دهنده ساز ویلنسل :
بدنه = body
از جنس چوب بوده و طولی حدود ۷۵.۵ سانتیمتر دارد . بدنه یا جعبه طنینی شامل صفحه رویی ، پشتی و کناری میباشد .
دسته=neck
این قسمت از جنس چوب با طول تقریبی ۲۸ سانتیمتر است .
صفحه انگشتگذاری =fingerboard
به قسمت مشکی رنگی که جلوی دسته قرار دارد گفته میشود . صفحه انگشت گذاری در واقع محل قرار گیری انگشتان نوازنده برای نواختن نتها است . صفحه انگشت گذاری جلو مانند اکثر اعضای سازهای زهی آرشهای بدون فرت بندی یا اصلاحا .fretless است .
سردسته =peg box
سردسته یا جعبه گوشی قسمت حلزونی شکلی است که بالای دسته قرار گرفته و گوشیها بر روی آن نصب میشود .
گوشی = pegs
ویولن سل یا چلو دارای ۴ عدد گوشی است که به منظور کوک کردن سیمهای ساز تعبیه شدهاند .
سیم =string
۴ عدد سیم چلو بر روی نتهای C2 ،G2 ،D3 ،A3 کوک شده و معمولا از جنس آلومینیوم ، تیتانیوم و کروم میباشد .
خرک= bridge
خرک بخشی اساسی از ویولن سل و همچنین سایر سازهای زهی مرتبط است . کار خرک انتقال لرزش سیمها به داخل جعبه طنینی ساز و همچنین ایجاد فاصله استاندارد بین سیم و صفحه انگشت گذاری یا اکشن است .
آرشه =bow
آرشه چلو معمولا کوتاهتر و سنگینتر از آرشه ویولن است . آرشه برای نواختن ویولن سل به کار میرود .
کلیفون = colophony
کلیفون که به اسم رزین هم شناخته میشود که برای زبر کردن آرشه ساز استفاده میشود . کشیدن کلیفون بر روی آرشه به منظور لیز نخوردن آن بر روی سیمها و کنترل بهترنوازنده روی آرشهکشی است .
میله انتهایی = Endpin
میله بین انتهای ساز و زمین قرار میگیرد ، معمولا از جنس فولاد بوده و نقش پایه برای نگهداری ساز هنگام نواختن دارد .
نوازندگان مشهور ویلنسل :
– مستیسلاف لئوپولدوویچ روستروپوویچ ( متولد 27 مارس 1927 ، درگذشته 27 آوریل 2007 ) : نوازنده مشهور ویلنسل و رهبر ارکستر اهل کشور شوروی سابق که لهستانی تبار بوده ، در میان دوستان نزدیک او را با نام سالوا می شناختند . وی دارای نشان شوالیه بود .
– یو یو ما ( متولد 7 اکتبر 1955 پاریس ) : نوازنه معروف ویلنسل اهل آمریکا و چینی تبار است . وی را یکی از برترین و چیره دست ترین نوازندگان ویلنسل قرن اخیر می دانند .
– پابلو کاسالس ( زاده 29 دسامبر 1876 ، درگذشته 22 اکتبر 1973 ) : نوازنده ، آهنگساز و رهبر ارکستر اهل اسپانیا بود . وی را به عنوان برجسته ترین نوازنده ویلنسل نیمه اول قرن بیستم و یکی از برجسته ترین نوازندگان ویلنسل کل تاریخ می شناسند . وی به دلیل ضبط قطعه ویلنسل از یوهان سباستین باخ شهرت فراوانی بدست آورد .
– میشا مایسکی ( متولد 10 ژانویه 1948 ) : موزیسین و نوازنده ویلنسل اهل کشور لتونی می باشد .
– آلیسا وایلرستاین ( متولد 14 آوریل 1942 ) : نوازنده بنام ویلنسل زادده آمریکا می باشد .